Het Neofeodaal.

Wie de misstanden in de wereldwijde welvaartsverdeling zoekt in economie of marktwerking kijkt naar het verkeerde scherm en zal de kwestie nooit doorzien. De weeffouten waaraan de wereldgemeenschap anno 2018 die belachelijk rijke 1% tegenover miljarden onvrijen te danken heeft, worden gevormd door juridische bouwsels die worden aangereikt vanuit het burgerlijk recht en die vervolgens zijn opgerekt, afgestemd en wereldwijd toepasbaar gemaakt door lobbyen, jurisprudentie, smart accountants, advocaten en communicatieadviseurs. Brutale mensen hebben de hele wereld. Kijk maar om je heen.

Sluipenderwijs is de afschaffing van het Feodalisme door het aannemen van de Décret relatif à l’abolition des privilèges door de Franse Assemblée rond 1789 ongedaan gemaakt. De hordes zijn terug bij af. De massa’s zijn opgewekt en ongemerkt weer aangelijnd door een giftig amalgaam van politieke, juridische en economische procedés. Publieke macht en private eigendom zijn weer één pot nat en religie en andere esoterie schieten tekort om die pil te vergulden.

Het burgerlijk recht en haar uitleg en tenuitvoerlegging hebben inmiddels de volkomen gefinancialiseerde samenleving opgeleverd. Daarin verschansen shareholders zich achter bouwwerken van absolute grondeigendom, algemene voorwaarden, kadasters, deurwaarders, notarissen, rechtshandhaving, eigendoms- en leveringsvormen, pand- en andere zekerheidsrechten, cessie, auteursrecht (software), rechtspersonen, handelsnaambescherming (software), patenten, octrooien (software), merkenrecht en ander immaterieel vermogen, visrechten, fiscaliteiten, mijnrechten, waterrechten, etherfrequenties, aandelen en beurzen, supranationale geldroutes en meer van dat moois. En de hordes zijn als legkippen vastgezet in langlopende contracten, feitelijke monopolies en meer faits accompli zoals het vrijgeven van de openbare ruimte en media voor reclamedoeleinden. De burger wordt meervoudig gefopt. Eerst als klant en nadien als belastingbetaler want de corporaties die het echt “goed” doen, dragen nergens ter wereld bij met dank aan Big Accoutancy. Welkom in de wereld van de alfamannetjes, die ik elders als Homo Scrotumi beschrijf. Aangelijnd, opgehokt en opgefokt rent de burger achter de haas aan. Als bij windhondenrennen. Of in andere woorden: met de auto en de woning als twee tenaamgestelde tepels waaraan maandelijks talloze melkboeren lurken, liefst aan de hand van automatische incasso’s, een melkrobot gelijk. Is het wel vanzelfsprekend dat rechtspersoonlijkheid stammend van natuurlijke personen, de oorspronkelijk burgers, onverminderd toekomt aan rechtspersonen ? Stakeholders kijken geamuseerd toe vanuit hun skyboxen ergens op de wereld. Niemand weet waar precies. Kapitaal is footloose. Er wordt verdiend aan stijgende en aan dalende beurzen en door Liborachtige sluwheden heeft men het systeem zelf in de hand; als een weerman die regen en zon bestuurt. Godgelijk. And time is on their side. Ons eigen koninklijk huis wijst de weg voor wie door gêne nog weerhouden zou kunnen worden.

Weliswaar had, telkens in retrospectief, ieder van ons tot de 1% kunnen toetreden, maar dat maakt de huidige misstanden niet minder onaanvaardbaar. Erfopvolging is niet langer de enige weg naar groot geld maar onder de toetreders op eigen kracht is narcisme buitenproportioneel vertegenwoordigd. Het is voorts te verwachten dat de extremen zullen toenemen; alles ten gunste van de huidige eigenaren van grond, vermogensrechten en aandelen. Al te snel wordt aangenomen, cq meegegaan in de spin, dat zonder uitzicht op superwinsten door patenten en dergelijke mensen hun inventiviteit niet meer ten volle zullen inzetten zoals bij voorbeeld de pharmaceutische industrie ons al decennia voor houdt. Ik geloof dat niet maar ook al zou dat juist zijn, dan is wat minder innovatie te verkiezen boven de ontsporingen die ik nu wereldwijd zie. Overheden gedresseerd en gemesmeriseerd door miljoenen (!) lobbyisten en communicatieadviseurs sturen vanaf het verkeerde dashboard. Zij draaien op kernpunten aan een fopstuur zoals je die bij kinderstoelen en kermisattracties wel ziet; bestuurdersbeleving zonder effect. De effectieve knoppen vindt men op vele plaatsen in het Burgerlijk Wetboek. Dat parlementariërs zonder ‘last of ruggespraak’ hun taak moeten verrichten lijkt vergeten. Spindoctors kijken geamuseerd toe. Onze eigen Jack de Vries krijgt er niet genoeg van. Dat het zo simpel is ! Te veel politici zijn buikspreekpoppen gelijk en veel te velen van hen betreden het openbaar bestuur om er iets te halen in plaats van te brengen. Zo’n beetje de helft van de Europarlementariërs verdwijnt uiteindelijk in het lobbyleger. Ik verwijs naar het werk van Corporate European Observatory en ik waarschuw want de getoonde feiten kunnen als schokkend worden ervaren.

Dezer dagen wordt achter de hand schande gesproken van Xi’s levenslange presidentschap, van kleptocraten Poetin, Erdogan, Orban, Mugabe, Bolsonaro en meer leiders onder wie het democratisch proces kansloos is, maar ik zie nauwelijks verschil in miswijzing op mijn morele kompas met dat mooie vrije Westen dat het hoogstens op papier wat beter doet en ja, de grondslag van onze rechtsstaat is beslist niet verkeerd, maar de uitkomst, de huidige democratie versie 2.0 (met de ontketende versie van regels die oorspronkelijk de burger moesten dienen en die ooit het licht zag als Code Civil) is gekaapt met behulp van geraffineerde technieken. Aan de burger worden innovaties onthouden of mondjesmaat ter beschikking gesteld met als doel omzetten te maximaliseren en marktmacht te scheppen. Miljarden mensen zijn weer aangelijnd als in feodale tijden. De Westerse raaf heeft slechts witte dekveren. Een onstuitbare corpocratie is het gevolg. Het Neofeodaal is vaardig over de 99%.

Marktwerking is weinig meer dan een prijsmechanisme bestaand in loven en bieden bij de uitruil van goederen en diensten en vrije economie (letterlijk vertaald : huishoudkunde) kan evengoed wél een redelijke verdeling van welvaart brengen. Maar wereldwijd houden tienduizenden hoogleraren, publicisten, economen, broodschrijvers etc het geloof in stand dat de groeiende ongelijkheid in “de markt” en “de economie” ontstaat en die processen zijn moeilijk te beheersen, zo wordt gezegd.  Maar zoals ik kijk, zie ik zonneklaar hoe het burgerlijk recht 2.0 ons wereldwijd die 1% (Jeff Bezos inmiddels boven 100 miljard) bracht en ons opzadelde met een overbodig en buitensporig groot financieel systeem dat nog slechts om zichzelf in stand blijft in plaats van burgers te faciliteren. Als een gezwel. Geldschuld is gespind tot iets normaals, iets verstandigs en lenen wordt alom aangemoedigd en beloond, hoewel het een flagrante aantasting van ieders toekomst is. Vrijwillige gijzeling als fiscale wijsheid. Aflossingsvrije hypotheken waren de norm geworden. Mensen betalen met hun toekomst. Wat anders is het ECB-opkoopprogramma dezer dagen dan het inzetten van de toekomst van belastingbetalers om het huidige plaatje te financieren ? We hebben negatief geld wat schijnt te betekenen dat er geen geld meer is wanneer ieder zijn schuld zou aflossen. Ik word duizelig wanneer ik dat probeer te begrijpen. De hordes hebben niet alleen hun heden maar ook alvast hun toekomst verpatst misleid door een gifige mix van overheidsoptreden en geraffineerd ondernemersgedrag. Ik heb geen moeite met vermogensverschillen maar ook wie heden ten dage keurig het onderwijs doorloopt en ijverig zijn plichten volbrengt, zal vroeg of laat de ketenen ontwaren waarover ik hier schrijf. De ketenen gaan al aan bij het begin van de studie. Kun je er alvast aan wennen want ze blijven je lot. Niet alleen dommen en slechten eindigen in de galleien maar ook de oprechten en slimmen zijn uiteindelijk aangelijnd, aangesloten op de melkinrichting van de 1%. Absurde rijkdom wordt niet alleen maar meer bij oliesjeiks aangetroffen. De watervallen van het burgerlijk recht zijn gemakkelijk toegankelijk en onuitputtelijk zo lang niemand verder denkt dan de boekjes van Thomas Piketty, Joris Luyendijk en Rutger Bregman die goed verkopend en veelgevraagd vertellen wat voor oplettenden al duidelijk was, maar de oorzaak lijkt hun besogne niet. Zij zijn immers broodschrijvers. De grootste meter op hun dashboard is die van de boekenoplages, de lezingenomzet en de citatiescore. Voor artiesten mag applaus dan een goede stimulans zijn, bij denkers gaat het ten koste van hun oplettendheid. Noam Chomsky is dan ook een uitzondering.

En passant werd het burgerbestaan teruggebracht tot een economische bezigheid, ofwel het gevecht dag in dag uit om bovenop het voldoen van de maandlasten, waaronder schulden, nog een klein brokje normale existentie te bevechten zoals voor zalig niets doen, leven in het moment of het vervolgen van welke passie dan ook. Minder werken als het wenkend perspectief van automatiseren heeft nauwelijks iemand gebaat. Door reclame en lobbyen is de werking van de economie ten diepste veranderd maar er wordt nog altijd gedaan alsof er vrij beslissende consumenten bediend worden. Absurd. Ik schreef ook al eerder dat voor de meeste mensen de aftrekbaarheid van rente en bedrijfskosten evenzeer een natuurwet gelijk is als dat het volume van water bij 4 graden het kleinst is waardoor ijs drijft en de aarde kon worden zoals we haar kennen, maar dat van die rente is manmade en vereist dringend aanpassing. Fiscale aftrekbaarheid van rente en bedrijfskosten vormen een turbo op industrie die ongeremd de aarde om spit en op vreet. En het model is eenvoudig te veranderen maar ik hoor of zie niemand zelfs maar in die richting denken. Hoe in godsnaam hebben banken het zo bont weten te maken? Een branche die overheden weet wijs te maken dat hun inkomen (rente) ten alle tijde fiscaal aftrekbaar moet zijn. Niks goudstandaard meer, negatief geld. Dat kan fijn viral gaan ! Daar is zelfs beter gelobbyd dan door boeren en vissers die ook decennialang een eigen ministerie hadden, maar het Ministerie van Financiën is oorspronkelijk niet als binnenkomer voor het bankbedrijf bedoeld. En zie daar; de draaideur; Wim Kok, Balkenende, E. Brinkman, Wouter Bos, de rij is eindeloos en over de landsgrens doemt hetzelfde beeld of erger op.

Weer een ander sprookje: om burgers aan inkomen te helpen is het steevast beleid om bedrijven te pamperen. Maar het is een evidente misser te denken dat álle burgers dan gebaat zijn en allemaal een baan zullen vinden. Alsof het bestaan een economische in plaats van een existentiële bezigheid is en 40 uur werken er meer toe doet dan (desnoods gratis) inkomen of nog beter geen kosten, maar dit ter zijde. Werkgelegenheid is al te klakkeloos een doel op zichzelf geworden. Vele onzinbanen zijn intussen het gevolg. En ook al zou het lukken burgers indirect welvaart toe te spelen, dan nog treedt nadien de machinatie in werking die groeiende vaste lasten en algemene voorwaarden aan de massa oplegt waardoor het maandinkomen als “een sneltrein over een klein station” de bankrekening passeert terug naar het bedrijfsleven. Hierdoor ook is een basisinkomen een illusie geworden. Die nieuwe armoede bestaat immers niet eenvoudigweg in een gebrek aan geld maar in onbeheersbare vaste lasten: de snelheid van de haas wordt vanuit de skyboxen (Bij Goldman Sachs noemde men de klanten ‘muppets’) gereguleerd. Men lacht zich daar een krul. In New York sprak ik jongeren die daar slechts kunnen wonen in een gedeeld apartement met een dubbele baan (anno 2000). Het valt te vrezen dat dit almaar meer een wereldwijd model wordt. Angstaanjagend.

Het verschil in succes tussen burgers en corporaties hoeft ook niet te verbazen voor wie beseft dat onze afgevaardigden telkens slechts enkele jaren in troebele coalities de burgerbelangen dienen en daartegenover een vastberaden leger van smarties al meer dan een eeuw als bijen rond bestuurscentra cirkelen met altijd dezelfde heldere doelen en snel groeiende knowhow en informatiebestanden. Dat betaalt inmiddels royaal uit. De draaideuren tussen wetenschap, bedrijfsleven en openbaar bestuur lijken inmiddels op draaitollen. Er is sprake van open lijnen. Evenzeer spijtig is dat openbaar bestuur wordt samengesteld langs lijnen van ideologieën waardoor het geheel aan mij verschijnt als een metafysische padvinderij. Maar besturen is primair technocratie, vereist inzicht en inzet en inmiddels zou de leefbaarheid van de aarde het grote richtsnoer moet zijn in plaats van of men een beetje links of een beetje rechts wil zijn. Staat en religie zijn inmiddels ontvlochten. Het wordt tijd dat ook de ideologieën er uit worden gepeuterd.

Algemene voorwaarden zoals die heden ten dage door wetgever en rechtspreker zijn toegestaan vormen een rechtstreekse oorzaak van de exploderende vaste lasten. Aandeelhouders zijn verzot op bedrijven die de massa aldus in de tang hebben. Al gehoord van e-courts ? Zoek het maar op, je gelooft je ogen en oren niet. Er is daar een parallelle wereld in de maak. Deelnemen aan de samenleving betekent inmiddels deelachtig zijn in zo’n kleine duizend pagina’s algemene voorwaarden zonder daar nog inspraak in te hebben. De burger heeft het nakijken in alle opzichten en alleen voor die burger geldt nog dat het gegeven woord bindt. Periodieke indexen, doorgeslagen incassokosten, eenzijdige contractaanpassing het is allemaal  even legitiem als schadelijk voor ons allemaal. En dat alles met de genade van de rechter die intussen voor burgers zo goed als onbereikbaar is geworden nadat het rechtshulpstelsel tegelijk met het geheel van de verzorgingsstaat ten gronde is gericht. De privatiseringsgolf als Reaganisme in de lage landen aan het eind van de vorige eeuw heeft ons nog meer standaardvoorwaarden opgeleverd met nog meer hulpeloosheid als gevolg. Dit hebben Ewout Hondius, bij mijn weten de eerste die dit leerstuk gestalte gaf, en Eduard Meijers niet kunnen voorzien: standaardvoorwaarden en burgerlijk recht als tool om een volk te knechten. Wie lobbyt er nog voor de burger ? Niemand. Wie vindt het raar dat samenlevingen uiteen vallen en dat de valse romantiek en persoonsverheffing van populisten opgeld doet ? Ik niet.

Zolang het burgerlijk recht 2.0 dat nu toepassing vindt ( ik noem dat “de ballenbak van de 1%”) ongewijzigd blijft zal ongelijkheid en daarmee onverschilligheid toenemen en zal de wereldgemeenschap verder verscheuren. Alles in afwachting van een grote oorlog of een jubeljaar. Het is al vaker gezegd maar zonder WO II waren instituten als Volkerenbond etc nooit tot stand zouden gekomen. Het is ondenkbaar dat heden ten dage zo’n wereldbreed gedragen overeenstemming tot stand zou komen. Naarmate de Westerse oorlogen verder achter ons liggen, lijkt de kans op oorlog en echte onrust te groeien. Mogelijk ook drijft het klimaat ons bij elkaar doordat de boel op aarde onleefbaar wordt, al dan niet door de mens veroorzaakt. Dan worden Boedha, Jezus, Mohammed, Abraham en de Hindoegoden opeens vrienden en wordt het stil in de skyboxen want giraal geld is immaterieel en het baat niet voor wie wil blijven drijven op een woeste en ledige aarde, die van den Beginne.

Doordat geld stamt uit de toekomst (het is immers schuld) is er ook die rare haast, die honger naar morgen, de noodzaak van groei, met overal druk op de ketel. Intussen vereist zo’n versie van geld vertrouwen, geloof in een toekomst en is daardoor niet minder wankel dan de eerste, beste religie. Ik begrijp geld niet echt goed maar intuïtief kijkend zie ik in de stuwmeren van 1% de verpande toekomsten van de hordes drijven. Burgers zijn met schulden beladen ofwel rechtstreeks in privé dan wel als drager van overheidstekorten. Er is alle reden om te overwegen opnieuw algemene inkoopvoorwaarden voor alle burgers op te stellen nu het burgerlijk recht en de uitleg en toepassing daarvan de burger in de steek hebben gelaten. De Bigs zijn op de loop gegaan met wat voor de burger gedoeld was. In grote winkels voel ik mij alsof ik op de tocht sta, de Ikeabeleving, met overal geheime dirigenten en sluwe muziek, binnenhouders zoals de gratis koffie bij Albert Heijn. Er wordt op ons gepeesd. Men dringt zich aan ons op met behulp van nanopsychologie en subliminale reclame, concurrentie wordt opgekocht inclusief alle octrooien waardoor ook de schamele bescherming van marktwerking ons ontvalt. Geintimideerd en in de hoek gedreven wordt het laatste beetje toekomst uit onze zakken geklopt. De verslavende stoffen in sigaretten zijn er niets bij. De wet verbiedt het ons te contracteren over nog niet opengevallen nalatenschappen, maar de toekomst van de levenden is vogelvrij.

Als rechtvaardigheid ingewikkeld wordt, ontstaat er mist en die wordt benut vanuit ‘de skyboxen’. Beweer ik. Big Pharma, big Finance, big Tech en al die anderen vragen dan om big Civility wat inhoudt dat de burger, niemand uitgezonderd, opnieuw maatgevend moet worden voor al wat macht krijgt overhandigd. Ook van een afstand moet het plaatje kloppen en moet wetgeving het burgerbelang gestalte geven. Het is nooit de bedoeling geweest dat corporaties vermomd als burgers, rechtspersonen, leden van een samen-leving er met de buit vandoor zouden gaan. De honing is voor de bijen en niet voor de rovers. De opbrengst moet aan de burger blijven. Die stuwmeren vol geld zijn van de burger. Zijn energie en zijn toekomst zijn daarin vastgelegd en afgepakt. Dit schrijfseltje is een poging om opnieuw te kijken naar dat geheel. Wat zou het fijn zijn als de nodige ingrepen goedschiks kunnen verlopen maar ik houd mijn hart vast.

Zierikzee 15 maart 2018

N.B. Jarenlang stond ik alleen in de perceptie, de overtuiging die ik hierboven schets. Deze zomer (2021) maakte ik kennis met het werk van Katharina Pistor die in haar boek “The code of capital” ook naar de wetgeving verwijst als bron van ongelijkheid. Haar greep is minder omvattend dan de mijne maar zij dan ook een wetenschapper en ik intuïtie zijn zoveel als ik maar wil.